by ศ. ร.ท. ดร.บรรจบ บรรณรุจิ
ภาคีสมาชิก
คำสอนของพระพุทธเจ้าแบ่งเป็น ๒ ส่วนใหญ่ ๆ คือ ธรรมกับวินัย “วินัย” จัดเป็นหมวดโดยอาศัยพฤติกรรมการทำผิดและการปรับโทษเป็นหลักในการบัญญัติ ส่วน “ธรรม” คือ คำสอนที่ทรงแสดงโปรดสาวกในโอกาสต่าง ๆ ที่เป็นธรรมบรรยายทั่วไป ไม่มีชุดหลักธรรมก็มี ที่มีหัวข้อธรรมเป็นชุด ๆ ก็มี ประกอบด้วยธรรมชุดละ ๒ ข้อบ้าง ๓ ข้อบ้าง ๔ ข้อบ้าง ๕ ข้อบ้าง
หมวดธรรม คือ ชุดธรรมะที่พระพุทธเจ้าทรงสอนโดยระบุจำนวนไว้ด้วย เช่น ทุกะ (ชุดธรรมะ ๒ ประการ) ติกะ (ชุดธรรมะ ๓ ประการ) จตุกกะ (ชุดธรรมะ ๔ ประการ) โดยแบ่งเป็นชุดใหญ่ ๒ ชุด คือ ชุดที่ ๑ ชุดความคิดเพื่อสำเร็จในสิ่งที่ต้องการ และชุดที่ ๒ ชุดความคิดเพื่อการอยู่ร่วมกันเป็นปึกแผ่นอย่างสันติสุข
ใน ๒ ชุดใหญ่ แต่ละชุดจะเสนอชุดความคิดย่อยประกอบ ๒ ชุด คือ ชุดกระตุ้นความคิด กับชุดที่แสดงออกมาเป็นพฤติกรรมซึ่งทำงานสัมพันธ์กัน
คำสอนของพระพุทธเจ้าที่จัดเป็นหมวดหมู่หรือชุดซึ่งมีจำนวนกำกับด้วยเสมอ เช่น อิทธิบาท ๔ ทิฏฐธัมมิกัตถประโยชน์ ๔ นั้น มีนัยสำคัญ คือ ธรรมะในชุดความคิดนั้นต้องเกิดและดำเนินไปในเชิงบูรณาการอย่างสัมพันธ์กันและครบถ้วนจึงจะเกิดผลในทางปฏิบัติ หากในแต่ละชุดขาดข้อใดข้อหนึ่งแล้วก็อาจไม่เกิดผลหรือเกิดผลที่ไม่ครบถ้วน
